ฝุ่นละอองและอนุภาคขนาดเล็กส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรมอาหารอย่างหลากหลาย ตั้งแต่คุณภาพและความปลอดภัยของอาหาร ไปจนถึงความเสี่ยงต่อการเกิดเหตุระเบิดในโรงงาน ความเข้าใจเกี่ยวกับแหล่งที่มาของฝุ่นและผลกระทบจึงมีความสำคัญ เพื่อป้องกันและลดปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการผลิตอาหาร

แหล่งที่มาของฝุ่นในอุตสาหกรรมอาหาร

            •เขม่าควันและขี้เถ้า จากกระบวนการเผาไหม้เชื้อเพลิง เครื่องจักร ยานพาหนะ

            •ฝุ่นวัตถุดิบ/สารเคมีผง เช่น ผงแป้ง ผงเครื่องเทศ เกิดจากกระบวนการบด การเทวัตถุดิบออกจากบรรจุภัณฑ์ การผสม เป็นต้น และผงสารเคมีที่ใช้ในกระบวนการผลิตหรือทำความสะอาด เช่น ผงโซเดียมไฮดรอกไซด์

            •ฝุ่นจากมนุษย์ เป็นสิ่งปนเปื้อนที่ผลิตจากร่างกายมนุษย์โดยธรรมชาติ เช่น เศษส้นผมและขน เซลล์ผิวหนัง รังแค เป็นต้น

            •การสึกกร่อนเสียหายของเครื่องจักรและวัสดุ สามารถทำให้เกิดฝุ่นขนาดเล็ก เช่น เศษโลหะ เศษพลาสติก เศษไม้

            •ฝุ่นจากจุลินทรีย์ เช่น สปอร์ของเชื้อรา เกิดในบริเวณที่มีความชื้นและจุลินทรีย์สามารถเจริญเติบโตได้ดี

            •แหล่งอื่น ๆ เช่น ฝุ่นจากเส้นใยเสื้อผ้า ฝุ่นดิน เป็นต้น

ผลกระทบจากฝุ่นต่ออุตสาหกรรมอาหาร

            •ผลกระทบต่อความปลอดภัยอาหาร

            ฝุ่นละอองและอนุภาคอาจปนเปื้อนสารเคมีอันตราย เช่น โลหะหนัก สารก่อมะเร็ง ยาฆ่าแมลง สารที่มีฤทธิ์กัดกร่อน, จุลินทรีย์และสปอร์ของจุลินทรีย์ที่เป็นอันตราย, ฝุ่นกายภาพที่ไม่พึงประสงค์ ที่อาจส่งผลต่อระบบทางเดินอาหาร เช่น การเคี้ยวเศษของแข็ง เศษไม้แหลม เป็นต้น รวมไปถึงละอองของสารก่อภูมิแพ้ ที่มีความอันตรายต่อผู้บริโภคบางกลุ่ม (อ่านเพิ่มเติมเรื่องสารก่อภูมิแพ้)

            นอกจากนี้ ละอองฝุ่นในอากาศ ยังอาจเป็นหนึ่งในสาเหตุที่ทำให้เกิดการปนเปื้อนข้าม หากระบบการไหลเวียนอากาศไม่เหมาะสม

            •ผลกระทบต่อคุณภาพของอาหาร

            นอกจากการปนเปื้อนจะส่งผลต่อสุขภาพแล้ว ยังส่งผลต่อคุณภาพของอาหารได้อีกด้วย เช่น ปนเปื้อนจุลินทรีย์ที่ไม่เป็นอันตราย แต่ลดอายุการเก็บของอาหาร หรือทำให้อาหารมีกลิ่นรสผิดปกติ, การปนเปื้อนฝุ่นที่มีกลิ่นผิดปกติ เนื้อสัมผัสผิดปกติ หรือฝุ่นขนาดใหญ่ที่ผู้บริโภคสามารถสังเกตได้ เช่น เศษผม เศษพลาสติก เป็นต้น

            •สวัสดิภาพของพนักงาน

            ฝุ่นละอองขนาดเล็ก ส่งผลกระทบต่อระบบต่อทางเดินหายใจของพนักงาน อาจก่อให้เกิดโรคภูมิแพ้ โรคปอด หรือโรคเรื้อรังอื่น ๆ

            •ผลกระทบต่อเครื่องจักรและอุปกรณ์

            ฝุ่นอาจเพิ่มการเสียดสีและลดประสิทธิภาพของเครื่องจักรและอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับกระบวนการผลิตในระยะยาวได้

            •ความเสี่ยงต่อการระเบิด

            ฝุ่นบางชนิด เกิดจากสารมีคุณสมบัติไวไฟ เผาไหม้ได้ง่าย เช่น ผงแป้งข้าว แป้งข้าวเหนียว มันสำปะหลัง [1] เมื่อสารเหล่านี้ มีขนาดเล็ก มีพื้นที่ผิวมาก จึงมีโอกาสที่จะเกิดการเผาไหม้อย่างรวดเร็วเมื่อได้รับความร้อน และมีความเสี่ยงต่อการเกิดการระเบิด ที่จะกระทบอันตรายต่อทั้งพนักงานและทรัพย์สินขององค์กร

            ฝุ่นละอองในอุตสาหกรรมอาหารเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลกระทบอย่างหลากหลาย ความเข้าใจในแหล่งที่มาและผลกระทบของฝุ่นจึงเป็นสิ่งสำคัญที่จะช่วยให้ผู้ประกอบการสามารถออกแบบมาตรการจัดการที่เหมาะสม และลดความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นในกระบวนการผลิตได้อย่างมีประสิทธิภาพ

            ในตอนถัดไป เราจะมาทำความเข้าใจถึงเส้นทางที่ฝุ่นสามารถเข้าสู่พื้นที่การผลิตได้ พร้อมทั้งเสนอวิธีแก้ไขปัญหาอย่างเป็นรูปธรรม เช่น การใช้อุปกรณ์เฉพาะทางที่ช่วยลดและกำจัดฝุ่นได้อย่างมีประสิทธิภาพ และการออกแบบระบบป้องกันฝุ่นที่เหมาะสม เพื่อสร้างมาตรฐานด้านความสะอาดและปลอดภัยในอุตสาหกรรมอาหารให้ดียิ่งขึ้น ติดตามเพื่อค้นพบโซลูชั่นที่ใช่สำหรับโรงงานของคุณ!

เอกสารอ้างอิง

1.Santirat Praeknokkaew, Densak Yogyorn, Chaiyanun Tangtong, and Sutham Nanthamongkolchai. 2023. DUST EXPLOSION RISK ASSESSMENT OF RICE, GLUTINOUS RICE, AND TAPIOCA STARCHES AT DIFFERENT CONCENTRATION. SAFETY & ENVIRONMENT REVIEW E–Journal 6:1